Słynni śląscy architekci rozbudują ustrońską ikonę

Dzielnica sanatoryjno-uzdrowiskowa w Ustroniu Zawodziu była największą tego typu inwestycją w powojennej Polsce. Teraz czeka ją wielka rozbudowa – projekt na zlecenie Grupy American Heart of Poland przygotowały dwie śląskie pracownie: Macieja Franty i Roberta Koniecznego.

Budowany od lat 60. zespół leczniczo-rehabilitacyjny w Ustroniu Zawodziu to dzieło Henryka Buszki, Aleksandra Franty i Tadeusza Szewczyka. Po latach modernistyczna zabudowa rozlokowana na zielonych stokach Równicy stała się symbolem Ustronia, a charakterystyczne domy wczasowe w kształcie piramid – ikoną śląskiej architektury. Dzielnica nie została jednak nigdy ukończona, z 28 planowanych domów wypoczynkowych, powstało jedynie 17.

Obecnie kompleks Uzdrowiska Ustroń planuje rozbudować Grupa American Heart of Poland we współpracy z dwiema wielokrotnie nagradzanymi pracowniami: Franta Group, prowadzonej przez Macieja Frantę – wnuka jednego z głównych projektantów powojennego uzdrowiska – oraz KWK Promes, Roberta Koniecznego.

Wybudują kolejne piramidy? Kontrowersje wokół pomysłu rozbudowy polskiej ikony modernizmu

Magazyn Design Alive

NR 49 JESIEŃ 2024

ZAMAWIAM

NR 49 JESIEŃ 2024

Magazyn Design Alive

ZAMAWIAM

NR 48 LATO 2024

Nowy rozdział w historii ikony

Punktem wyjścia dla nowej koncepcji rozbudowy uzdrowiska była analiza miejsca i jego potrzeb, ale również dawnych, oryginalnych planów.

– Ustroń Zawodzie to jeden z najlepszych w Polsce przykładów wkomponowania nowoczesnej architektury w górski krajobraz. Piramidy wyglądają jak skały, swobodnie rozrzucone po lesistym stoku, ale po analizie rysunków naszych poprzedników, odkryliśmy, że to nie tylko przemyślana kompozycja, ale wręcz matematyczny wzór. Chcemy się w niego wpisać i twórczo kontynuować myśl tercetu Buszki, Franty i Szewczyka – tłumaczy Robert Konieczny.

Kolejnym nawiązaniem do matematyki jest inne założenie projektu: dodatni bilans środowiskowy. Wyjątkowo cenne walory przyrodnicze Ustronia są w projekcie troskliwie chronione, a dostępna dla wszystkich zieleń na dachach budowli jest jednym z ważnych symboli tego projektu.

Zespoły Franty i Koniecznego wspólnie pracowały nad całościową koncepcją urbanistyczno-architektoniczną rozbudowy dzielnicy. – To kompleksowy plan rozwoju uzdrowiska na kolejne dekady. Takie całościowe podejście, które cechowało również projekt zespołu mojego dziadka, ma uchronić dzielnicę przed chaotyczną zabudową, a od lat 90. w okolicy powstają przypadkowe inwestycje. Ten cenny przyrodniczo i kulturowo zespół wymaga opieki, a po tylu latach od wbudowania – również swego rodzaju rehabilitacji. Projektowane przez nas obiekty mają wzmocnić istniejący układ oraz zwiększyć dostępność i atrakcyjność uzdrowiska – przekonuje Franta.

Nowoczesna równowaga

Planowane są m.in. trzy nowe budynki w kształcie nawiązującym do dawnych piramid. Każda z nich będzie mieć podobny układ dwóch wierzchołków różnej wysokości, jednak pomiędzy nimi powstanie nowatorski, siodłowy dach pokryty trawą. Organiczna forma zadaszenia ma być znakiem współczesnych możliwości technologicznych, ale i nacisku na zrównoważone budownictwo.

Sercem całego założenia będzie nowy deptak biegnący wzdłuż obecnej głównej drogi, z którego będzie można podziwiać widoki na masyw Beskidu Śląskiego, w tym Wielką Czantorię.

– W okresie budowy Zawodzia dominowało inne myślenie o komunikacji, w tamtych czasach faworyzowano ruch kołowy. Chcemy tę przestrzeń przekształcić – dodać deptak, ścieżkę rowerową, szerokie i bezpieczne przejścia, których tam dziś brakuje. Teren stanie się bardziej atrakcyjny dla spacerowiczów, bo wzdłuż deptaku rozlokowane będą funkcje ogólnodostępne, jak stacja kolejki linowej, pijalnia wód, knajpki – wyjaśnia Franta.

Poniżej drogi powstaną kolejne dwa nowe budynki, nazwane przez architektów „klinowcami”. – Przeglądając stare projekty uzdrowiska natrafiliśmy na zapominaną dziś koncepcję tzw. klinowców. Główna droga rozdziela kompozycję Buszki, Franty i Szewczyka. Powyżej niej powstawały sterczące piramidy, natomiast poniżej jej poziomu planowano ich odwrócone odpowiedniki, czyli właśnie klinowce. Ich płaskie dachy miały być rozległymi tarasami, a piętra przyrastałyby w dół wraz z opadaniem stoku. W naszej wersji dachy stają się zielonymi polanami, na jednej z nich znalazło się nawet miejsce na nową pijalnię wód – wyjaśnia Konieczny.

Planowana rozbudowa uzdrowiska ma też rozwiązać największe bolączki dzielnicy – podniesiony zostanie standard, który obecnie w wielu miejscach odstaje już od oczekiwań współczesnych gości, ośrodek będzie też bardziej zintegrowany z miastem. Scalą ją z położonym poniżej miastem nowe połączenia: planowana kolejka linowa oraz nowe ścieżki rowerowe i piesze.

Robert Konieczny to architekt, założyciel pracowni KWK Promes z siedzibą w Katowicach. Autor wielu uznanych budynków zdobywających najważniejsze nagrody na świecie, w tym domu Arki w Brennej (najlepszy dom na świecie w konkursie Wallpaper* Design Awards w 2017 roku), Centrum Dialogu Przełomy w Szczecinie (najlepszy budynek na świecie na World Architecture Festival 2016, ex aequo I nagroda w konkursie European Prize for Urban Public Space w 2016 roku). Członek prestiżowej Francuskiej Akademii Architektury. Obecnie realizuje Galerię Sztuki Współczesnej PLATO w Ostrawie.

Maciej Franta w 2008 roku ukończył Wydział Architektury na Politechnice Krakowskiej, a potem studia doktoranckie na tej samej uczelni. Kształcił się także na Wydziale Architektury Uniwersytetu w Knoxville w Tennessee. W 2007 roku odbył praktyki w pracowni architektonicznej Gensler w Nowym Jorku, a w latach 2008–2010 pracował w katowickiej pracowni architektonicznej Franta & Franta Architekci. Od 2010 roku prowadzi pracownię Franta Group w Katowicach, której projekty były wielokrotnie nagradzane w konkursach w Polsce i za granicą. W 2022 roku otrzymał tytuł Architect of the Year 2021 w konkursie organizowanym przez The Architecture Community oraz trafił na listę 40 najbardziej obiecujących młodych architektów świata w plebiscycie „40 Under 40” organizowanym przez The European Centre. Autor m.in. Villi Reden w Chorzowie, jednego z najczęściej nagradzanych projektów architektonicznych 2021 roku. 

Zapisz się do newslettera!

Powiązane artykuły:

Luksusowe Domy z Omeną

Luksusowe Domy z Omeną

Warszawa | 12 maja 2024

Filmowa w podróż po wyjątkowych rezydencjach ukrytych w różnych zakątkach Polski

Historia pewnego kurortu

Historia pewnego kurortu

Ustroń | 13 stycznia 2023

Powstał krótkometrażowy film dokumentalny o niezwykłej dzielnicy Jaszowiec