Słynne kobiety designu na jednej ekspozycji! Wystawa „Tu jesteśmy! Women in Design 1900 – Today” w Vitra Design Museum stara się przywrócić równowagę w przedstawianiu kobiet-projektantek z ostatnich 120 lat. Opowiada nową, wielogłosową historię designu na tle walki o równouprawnienie i uznanie.
W dzisiejszych czasach prawie połowa studentów wzornictwa to kobiety. Ich udział w projektowaniu mebli, mody, wzornictwie przemysłowym czy projektowaniu wnętrz i w rozwoju nowoczesnego wzornictwa jest podobnie proporcjonalny. Jednak książki o historii projektowania często o nich zapominają. Na wystawie prezentowanych jest osiemdziesiąt kobiet, w tym bohaterki modernizmu, takie jak: jak Eileen Gray, Charlotte Perriand, Lilly Reich i Clara Porset; liderki biznesu – Florence Knoll i Armi Ratia; ale także mniej znane postacie, np. reformatorka społeczna Jane Addams. Współczesne wzornictwo reprezentują Matali Crasset, Patricia Urquiola, Julia Lohmann i kolektyw Matri-Archi(tecture).
Kobiety designu w Vitra Design Museum
Ekspozycja zabiera zwiedzających w podróż przez ostatnie 120 lat herstorii projektowania. Pierwsza część skupia się na rozwoju wzornictwa w Europie i Stanach Zjednoczonych około roku 1900. Projektowanie dopiero wtedy pojawiło się jako samodzielny zawód. Był to intensywny czas dla kobiet. Walka o prawa wyborcze i dążenie do emancypacji znalazły odzwierciedlenie w projektach takich reformatorek społecznych, jak Jane Addams i Louise Brigham, których prace dziś określamy jako „Social Design”. W Nowym Jorku Elsie de Wolfe brała wtedy czynny udział w powstawaniu nowej dziedziny architektury – profesjonalnego projektowania wnętrz.
Projektantki szkoliły się wówczas w Bauhausie, rosyjskim VKhUTEMAS i Deutsche Werkstätten w Dreźnie-Hellerau. Pasjonującą, lecz stosunkowo mało znaną historię wzornictwa można odnaleźć w Szkole Loheland. Podobnie jak Bauhaus, uczelnia powstała w 1919 roku, ale przyjmowała tylko kobiety. Bauhaus kształcił zarówno mężczyzn, jak i kobiety, ale wiele kobiet, które się tam zapisało, studiowało jedynie rzemiosło, takie jak tekstylia lub ceramikę. Wystawa pokazuje, że przy jednoczesnej poprawie dostępu do edukacji, kobiety wciąż były zachęcane do pełnienia tradycyjnych ról.
Wyjście z cienia
W okresie od lat latach 20. do 50., kobiety projektantki, takie jak Charlotte Perriand, Eileen Gray i Clara Porset zaczęły wyrabiać sobie markę na arenie międzynarodowej, mimo że wciąż zachowały się wzorce patriarchalne. W paryskim przemyśle luksusowym Cartier’s dyrektor kreatywna Jeanne Toussaint przez wiele dziesięcioleci definiowała styl tworzenia biżuterii. Kierowała „Departamentem S” promując ozdoby i akcesoria, tworzące progresywny, pewny siebie wizerunek nowoczesnej kobiet.
Niektóre z projektantek sportretowanych w tej sekcji ściśle współpracowało ze swoimi partnerami: Ray Eames z mężem Charlesem, Aino Aalto z Alvarem Aalto. Pozostając w cieniu swoich mężów, często wnosiły znacznie większy wkład we wspólne prace, niż w przeszłości zakładano. Najbardziej znanym przykładem w tym kontekście jest Charlotte Perriand, której udział w projektach legendarnych mebli, które tworzyła ze swoim słynnym kolegą Le Corbusierem, został nagłośniony dopiero w ostatnich latach. Na wystawie nie zabraknie również projektantek, które były niezależne i pracowały samodzielnie przez całe życie. Należy do nich Trude Petri, czy artystka ceramiczna Eva Zeisel, która miała swoje pierwszą wystawę indywidualną w Muzeum Sztuki Nowoczesnej już w 1946 roku.
Walka o równouprawnienie
Fala feminizmu, która pojawiła się w latach 60. XX wieku, przeciwstawiła się powojennej konserwatywnej mentalności. Przykładem jest szwajcarska wystawa z 1958 roku, poświęcona twórczości kobiet, która była wówczas definiowana jako praca domowa. To właśnie dom był sferą właściwą dla kobiet, a mimo tego wiele z nich było niezwykle kreatywnych i produktywnych. Ambiwalencje i wstrząsy tych burzliwych dziesięcioleci są widoczne zarówno w jaskrawo kolorowych wzorach Marimekko z lat 70., jak i w niektórych spektakularnych postmodernistycznych obiektach tworzonych przez włoskie projektantki, jak: Nanda Vigo, Gae Aulenti czy Cini Boeri. Mało kto zdaje sobie sprawę, że futurystyczne wnętrza modułów orbitalnych rosyjskiego programu kosmicznego zostały również zaprojektowane przez kobietę. Galina Bałaszowa, dopiero teraz jest odkrywana przez opinię publiczną.
Współcześnie Matali Crasset, Patricia Urquiola, Inga Sempé, Ilse Crawford czy Hella Jongerius udowadniają, że udana kariera w projektowaniu jest możliwa zarówno dla mężczyzn, jak i kobiety. Niektóre projektantki przesuwają granice swojej dyscypliny i próbują ponownie definiować znaczenie projektowania jako takiego. Należą do nich Julia Lohmann, której badania nad algami morskimi dotyczą pozyskiwania nowych, zrównoważonych materiałów.
