Wraz z rozpoczęciem II wojny światowej Wielką Synagogę w Oświęcimiu – największą żydowską świątynię w mieście – podpalono, a następnie zburzono. Po wojnie świątyni już nie odbudowano, jednak w 2019 roku uhonorowano jej pamięć tworząc niezwykły Park Pamięci Wielkiej Synagogi.
W projekcie pracowni NArchitekTURA echo przeszłości wybrzmiewa w wielu elementach. Obrys rzutu dawnej synagogi zaznaczono wąskim krawężnikiem, oddzielając wnętrze parku od otaczającej go gęstej zieleni. Uwagę odwiedzających skupia natomiast rozsiana na ziemi mozaika czterdziestu płyt z szarego piaskowca. Ich nieregularny układ symbolizuje pozostałości po dawnej synagodze (jej podłoga była wykonana z podobnego materiału). Płyty prowadzą do poszczególnych elementów parku – ekspozytora przedstawiającego historię synagogi, studni z historyczną posadzką, sadzawki wodnej, ławek z blachy Corten oraz żyrandola będącego kopią artefaktu znalezionego w tym miejscu podczas prac archeologicznych.
Moduły z szarego piaskowca o wymiarach 120 x 220 cm zdobią reliefy złożone z niezliczonych żłobień o zmiennych głębokościach. Co ciekawe, ten geometryczny wzór nie jest efektem pracy architektów, lecz w dużym stopniu dziełem przypadku. W kamieniołomie płyty te służyły jako podstawy do cięcia mniejszych formatów. Nikt wcześniej nie wpadł na pomysł zastosowania ich w budownictwie. Są one odpadem przemysłowym, ponownie wykorzystanym i przywróconym do życia – niejako w geście sprzeciwu wobec nadmiernej eksploatacji bogactw naturalnych.
Przenikające się wzajemnie linie nacięć kamienia mają też pewien wymiar symboliczny. Bez wyraźnego początku i końca, zdają się zmierzać ku nieskończoności. Gęsta siatka linii może przywodzić na myśl ścieżki ludzkiego życia, które czasem ledwie się przecinają, a kiedy indziej łączą, by podążać dalej razem. Pozornie abstrakcyjna mozaika może przypominać również nieistniejący już układ urbanistyczny przedwojennego miasta, podtrzymując pamięć o przeszłości.
Park Pamięci Wielkiej Synagogi doceniono nie tylko w Polsce, ale również na skalę międzynarodową. Projekt został nominowany m.in. do prestiżowej nagrody architektonicznej Mies van der Rohe Award 2022.
***
Trendy, inspirujące wnętrza, najlepsze realizacje w architekturze, nowości ze świata designu i ciekawe rozmowy wprost do Twojej skrzynki! Zapisz się na nasz newsletter i bądź na bieżąco!
