Włoski architekt i projektant Gaetano Pesce zmarł w Nowym Jorku w wieku 84 lat. Nie znosił politycznej poprawności. Uważał, że fotel może wnieść do domu radykalne poglądy, konformizm dławi, a powtarzalność jest katastrofą.
Kolorowe i niekonwencjonalne projekty Gaetano Pesce są bardzo różnorodne stylistycznie i nie jest to przypadek. Bawił się designem, wierzył, że „skarbem świata jest różnorodność”. – Jeśli jesteśmy tacy sami, nie możemy rozmawiać, bo nie ma nic do powiedzenia. Ale jeśli ty i ja jesteśmy inni, jest wiele do wymiany – mówił w 2022 roku.
Pomysł przyszedł, trzydziestoletniemu wówczas projektantowi do głowy pod prysznicem. – Miałem gąbkę w dłoni. Kiedy ją nacisnąłem, skurczyła się, a potem wróciła do swojej pierwotnej objętości – tłumaczył Pesce w 2017 r.
Tak powstała koncepcja, pozbawionego wewnętrznej konstrukcji fotela z poliuretanu, który miał naśladować właściwości szybkiego rozszerzania się gąbki. Szczelne pakowanie próżniowe umożliwiało zmniejszenie objętości fotela aż o 90 proc. – po rozpakowaniu mebel wracał do pierwotnych kształtów. Metodę tę stosowano do 1973 roku.
Dostarczany do klientów w postaci płaskiego, krążka z PVC, który dopiero po otwarciu odzyskał kształt, tworzył „domowy spektakl, happening w salonie”. W serii Up ostatecznie postało siedem mebli, które napełniają się powietrzem i samoistnie nadmuchują.
Design powinien nieść przekaz
W procesie projektowania antropomorficzna forma fotela Up5, poza technologiczną innowacyjnością, nabrała mocno symbolicznego znaczenia. Nawiązując do kształtów prehistorycznej bogini płodności, z przywiązanym łańcuchem kulistym pufem zaczął wzbudzać kontrowersje.
Gaetano Pesce tłumaczył swój zamysł, potrzebą opowiedzenia osobistej historii o tym, jak widzi kobiety, które według niego zawsze – wbrew sobie – były więźniami.
– Kobiety cierpią z powodu nierówności. Zmuszone, aby żyć za kulisami, z pojedynczymi wyjątkami, rzadko pełnią ważne role w politycznym, gospodarczym, cy społecznym aspekcie życia – wyjaśniał projektant.
Projekt, nazywany „La Mamma”, „Big Mama” i „Donna” szybko zyskał popularność, ale sprowokował także krytykę. W 2019 r. feministyczna grupa Non Una Di Meno zorganizowała demonstrację przeciwko Up5, twierdząc, że praca przedstawia kobietę jako bezbronne ciało i ofiarę, sprowadzając ją do mebla. W odpowiedzi Pesce stwierdził, że grupa źle zrozumiała jego pracę, której zamysłem było wskazanie na trudną sytuację kobiet na świecie.
Radykalny duchem
Podobnie reagował na rosnący sprzeciw wobec tworzyw sztucznych, takich jak pianka poliuretanowa. Bronił zastosowania plastiku pochodzącego z paliw kopalnych. Uważał, że materiały syntetyczne, przyniosły znaczny postęp i nie możemy się dziś bez nich obejść.
Bez ogródek krytykował także system edukacji w zakresie projektowania, obarczając go winą za dzisiejszy brak radykalności w designie. Uważał, że szkoły powinny zwalniać konserwatywnych nauczycieli i pozwalać uczniom wyrażać to, co czują. Wierzył, że design jest dziś sztuką i dlatego powinien wyrażać treści związane z rzeczywistością polityczną, religijną i egzystencjalną.
Gardził konformizmem i kątami prostymi
Gaetano Pesce urodził się 8 listopada 1939 roku w La Spezia, na północno-zachodnim wybrzeżu Włoch. Jego ojciec, Vittorio, oficer marynarki wojennej, zginął podczas II wojny światowej. Matka Gaetano, Alda, koncertująca pianistka wychowywała Gaetano oraz jego starszego brata i siostrę z pomocą krewnych w Padwie i Florencji. – Rozmowy o muzyce i sztuce pomogły nam przetrwać – wspominał projektant.
Przez ponad 60 lat kariery tworzył meble, przedmioty artystyczne, a nawet projekty wieżowców na Manhattanie i w São Paulo. Najbardziej znany jest jednak ze swoich półprzezroczystych przedmiotów z kolorowej żywicy, a także mebli z plastiku, również z domieszką jaskrawych pigmentów.
Jednym z charakterystycznych pomysłów Gaetano Pesce jest innowacyjne wykorzystanie żywicy, materiału przemysłowego, do tworzenia unikalnych dzieł sztuki i designu, m in. słynnej kolekcji Fish Design, stworzonej we współpracy z Corsi Design.
Porządek jest jak totalitaryzm
Zaangażowany w Gruppo N, kolektyw inspirowany zasadami ruchu Bauhausu, już jako student deklarował niechęć do reguł, ograniczeń, nie znosił powtarzalności. Napisał nawet manifest w obronie wolności i prawa do niekonsekwencji w sztuce. Od początku nie godził się z zastanym porządkiem, twierdził, że konformizm dławi – lub, jak to ujął podczas przemówienia na Uniwersytecie Columbia w 2019 roku: „Powtarzanie się w życiu to katastrofa. Porządek jest totalitarny”.
Na pytanie, jaki jest jego największy talent, Gaetano Pesce odpowiedział: „Myślę, że ciekawość, jest bardzo ważną cechą. Kiedy czegoś nie rozumiem, staram się zrozumieć. To bardzo zdrowe podejście dla osoby kreatywnej”.
U Pesce kreatywność tworzyła często mieszankę wybuchową ze skłonnością do odważnych posunięć. W 1975 roku na wystawie w Musée des Arts Décoratifs w Paryżu Gaetano zaprezentował modele budynków przypominających projekty architekta Miesa van der Rohe, wykonane z surowego mięsa. Kiedy mięso zaczęło gnić, przedstawienie trzeba było zamknąć. – Chciałem pokazać, że ludzie mogą się rozkładać, żyjąc w określonej przestrzeni – tłumaczył.
Pomimo problemów zdrowotnych, nawet pod koniec życia pozostał pozytywny, obdarzony oryginalną wyobraźnią. Do ostatnich prac należą jego krzesła z żywicy Come Stai?, instalacja z krzeseł stworzona dla Bottega Veneta, a także multidyscyplinarna wystawa na Miami Art Week 2023.
Gaetano Pesce
Urodzony w La Spezia 8 listopada 1939 roku, większość życia spędził w Nowym Jorku. Studiował architekturę na Uniwersytecie w Wenecji w latach 1958–1963. Przez 28 lat był profesorem architektury w Institut d’Architecture et d’Etudes Urbaines w Strasburgu we Francji.
Wykładał też w Carnegie Mellon w Pittsburghu, Domus Academy w Mediolanie, na Politechnice w Hongkongu, w Architectural School w Sao Paulo oraz w nowojorskim Cooper Union. W Nowym Jorku, na Upper East Side zamieszkał na stałe w 1980 roku, po wcześniejszych pobytach w Wenecji, Londynie, Helsinkach i Paryżu.
W 1962 roku nabrała rozpędu jego kariera jako projektanta przemysłowego, znanego z kultowych projektów dla gigantów branży, takich jak Cassina, Knoll, Venini, Swarovski czy B&B Italia. Angażował się w różnorodne projekty z zakresu architektury, urbanistyki, wnętrz, wystaw i wzornictwa przemysłowego w Stanach Zjednoczonych, Europie, Ameryce Łacińskiej i Azji.
Multidyscyplinarne prace Pesce znajdują się w stałych kolekcjach najważniejszych muzeów na świecie, w tym MoMA i Metropolitan Museum w Nowym Jorku, Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, Centre Georges Pompidou w Paryżu, Vitra Museum w Niemczech i Muzeum Sztuki w Montrealu.
Zmarł w swoim domu w Nowym Jorku 4 kwietnia 2024 roku.
