Zbliża się 20. edycja największego festiwalu filmów dokumentalnych Millennium Docs Against Gravity, wydarzenia, które w 2022 roku zostało włączone w poczet najważniejszych europejskich festiwali filmowych.
Millennium Docs Against Gravity to jedyny festiwal filmowy w Europie, którego filmy prezentowane są jednocześnie na ekranach w ośmiu różnych miastach – Warszawie, Gdyni, Wrocławiu, Lublinie, Bydgoszczy, Katowicach, Poznaniu, a od 2022 roku także w Łodzi.
W programie festiwalowym z pewnością nie zabraknie emocjonujących pozycji, a my już dziś przedstawiamy dwa tytuły, których tematyka w szczególności może zainteresować naszych Czytelników. Oba filmy dotykają bowiem tematu architektury.
„Sowieckie przystanki” („Soviet Bus Stops”)
Film w reżyserii Kristoffera Hegnsvada opowiada o kontrolowanej przez władze architekturze na terenie byłego ZSRR. Z założenia miała być ona wielka i ukazująca potęgę komunizmu, mimo to na kontrolę wyglądu i założeń architektonicznych wszystkich przystanków autobusowych w radzieckim imperium często nie starczało czasu. W ten sposób stały się wyrazem ekspresji twórczej, nawiązującej do lokalnych tradycji, ale bywały też twórczością poza kontrolą.
Na początku XXI wieku kanadyjski fotograf Christopher Herwig rozpoczął poszukiwanie oryginalnych radzieckich przystanków autobusowych na terenach postsowieckich, od Kijowa do Władywostoku. Publikował wysoko cenione przez krytyków albumy zdjęć, w których ukazywał różne typy przystanków utrzymane w wielu stylach: od brutalizmu do wybuchowej i szalonej fantazji.
Kręcony przez siedem lat film pokazuje efekty poszukiwań Herwiga, zdradzając również historie powstania poszczególnych obiektów. Zawiera też rozmowy z niektórymi z ich twórców. Dziś kojarzone z minioną epoką, są niszczone i traktowane jako dziwne i kłopotliwe konstrukcje. Herwig uważa je jednak za jedną z największych i najbardziej zróżnicowanych kolekcji architektonicznych na świecie. Zbierał zdjęcia przystanków i dokumentował historie z nimi związane przez 20 lat po to, aby uchronić je od zniszczenia i zapomnienia.
„BV Doshi. Obietnica architekta” („The Promise. Architect BV Doshi”)
Jan Schmidt-Garre wyreżyserował film o jednym z najbardziej wpływowych indyjskich architektów XX wieku i zdobywcy prestiżowej nagrody Pritzkera. Balkrishna Doshi (1927-2023) projektował przez ponad 70 lat. W tym czasie współpracował z Le Corbusierem i Louisem Kahnem.
Od lat 60. XX wieku budował w sposób zrównoważony: z lokalnych materiałów, energooszczędnie, z naturalną klimatyzacją. Od lat 80. XX wieku tworzył tanie osiedla mieszkaniowe, które były dalej rozbudowywane przez mieszkańców slumsów dużych indyjskich miast.
Dla głęboko wierzącego Doshiego źródłem inspiracji były także religijne rytuały, a w centrum jego uwagi zawsze był student, pracownik, gość lub mieszkaniec – korzystający z jego budynków w sposób użytkowy.
Film opowiada zabiera nas w podróż z Doshim, od europejskiego modernizmu lat 50. XX wieku do współczesnej architektury. Pokazuje indyjskie budowle Le Corbusiera i Louisa Kahna, których projekty realizował z nimi jako młody architekt, ale też przedstawia jego innych nauczycieli. Dokument zdradza też, w jaki sposób architekt rozwija nowe projekty w swoim biurze w Ahmedabadzie razem z czterema partnerami i sześćdziesięcioma pracownikami.
W 2022 roku Europejska Akademia Filmowa włączyła Millennium Docs Against Gravity w poczet najważniejszych europejskich festiwali filmowych, co dało mu możliwość kwalifikowania filmów do Europejskiej Nagrody Filmowej. Dzięki temu filmy pokazywane i nagradzane na polskim festiwalu będą miały możliwość rywalizować o EFA.
