Aino Aalto była fińską architektką i projektantką szkła, wystroju wnętrz i mebli. Była też jedną z niewielu kobiet, które cudem uniknęły statusu muzy swego słynnego męża i przypisania mu wszystkich dzieł swojego życia. Jako prekursorka funkcjonalizmu zajmuje ważne miejsce w historii nowoczesnego fińskiego wzornictwa.
W pierwszej połowie XX wieku kobiecie trudno było zostać architektem z samodzielnym biurem, Aino Aalto pracowała więc razem z mężem – Alvarem Aalto. Od lat 20. do 40. XX wieku prowadzili biuro architektoniczne Arkkitehtitoimisto Aalto, a od 1935 także firmę Artek, w której bardzo blisko ze sobą współpracowali. Dziś trudno już rozeznać się, które projekty są dziełem Alvara, które Aino, a które stworzyli wspólnie. Jedyne co mamy do dyspozycji, to pieczęć „Artek Aalto Design – wyprodukowano w Finlandii”. W wielu projektach, tworzonych przez biuro architektoniczne, rysunki są sygnowane przez Aino, a niektóre noszą oba ich nazwiska. Na pewno była autorką letniej rezydencji rodziny Villa Flora w Alajärvi (1926).
Jak kamień w wodę
Wiadomo, że Aino skupiała się bardziej na projektowaniu wnętrz i architekturze wystawienniczej, ale jest też autorką wielu praktycznych przedmiotów codziennego użytku. Zaprojektowała między innymi funkcjonalne stołki i łóżko skonstruowane ze stalowych rur, lampę do jadalni i szezlong dla willi Mairea, proj. Alvara Aalto, a także stworzyła kolorowy nadruk dla fotela Tanque. Dziś coraz mocniej docenia się jej indywidualny wkład, który pomógł wprowadzić nowoczesny fiński design na arenę międzynarodową.
Jednak najsłynniejszy projekt Aino to kolekcja szklanych naczyń o nazwie Bölgeblick. Została zainspirowana pierścieniami, które tworzy kamień wrzucony do wody. Szklanki można ułożyć jedną na drugiej, aby ułatwić przechowywanie. Pierwotnie Aino zaprojektowała je na konkurs projektowy huty szkła Karhula-Iittala w 1932 roku i zdobyła wtedy drugą nagrodę w serii szkła prasowanego. W skład kolekcji wchodził dzbanek, szkło, miski i naczynia, cukiernica i mlecznik. W tym samym roku w Finlandii zniesiono zakaz sprzedaży alkoholu, więc do linii dodano jeszcze kieliszki i karafkę. Szklanki szybko stały się tak popularne, że fabryka szkła Riihimäki zaczęła je kopiować. W 1936 roku na Triennale w Mediolanie zdobyła za nie złoty medal, a serie szklanych serwisów – Bölgeblick i Maija stały się ponadczasowym klasykiem produkowanym do dziś przez markę Ittala.
Aino Aalto, z domu Marsio
Aino była określana jako osoba nieśmiała, świetnie zorganizowana. Urodzona w Helsinkach w Finlandii, wychowywała się z dziewięciorgiem rodzeństwa. Kiedy ukończyła szkołę średnią, myślała o dwóch możliwych karierach – nauczycielki w przedszkolu lub inżyniera budownictwa. Ostatecznie wybrała architekturę i już jako 22-letnia studentka samodzielnie zaprojektowała i wyprodukowała kilka mebli podczas stażu w fabryce mebli Hietalahti w Helsinkach.
Alvara Aalto poznała na korytarzu Politechniki Helsińskiej. Dyplom z architektury uzyskała w 1920 roku, a ślub z Aalto wzięła cztery lata później. Ich wspólne życie zostało uwiecznione na wielu zdjęciach, które robiła głównie Aino. Aparat zawsze był z nimi, na przykład podczas podróży poślubnej do Włoch. Bohaterami jej zachowanych zdjęć są głównie rodzina, dzieci, podróże i obiekty architektoniczne.
Z idealistycznych pobudek
Fińska firma Artek, której nazwa odnosi się do synergii sztuki i technologii „art i tek”, powstała po kilku towarzyskich spotkaniach w październiku 1935 r. w popularnej wówczas restauracji „König”, położonej przy promenadzie w Helsinkach. Alvar i Aino Aalto, Aino Marsio-Aalto, Maire Gullichsen i Nils Gustav Hahl chcieli stworzyć firmę, która będzie zajmować się produkcją i sprzedażą mebli zaprojektowanych przez małżeństwo Aalto, ale także organizacją wystaw o sztuce współczesnej.
Innym ich celem było popularyzowanie nowoczesnego podejścia do urbanistyki i planowania miast opartego na modernistycznych zasadach minimalizmu i podążania za funkcją. Aino Alto została dyrektorem artystycznym, zajmując się linią projektową i identyfikacją wizualną firmy, a także kierowała działem projektowania wnętrz, odpowiedzialnym za wnętrza biblioteki Viipuri i innych prac Alvara Aalto, takich jak willa Mairea i akademik Baker w Massachusetts.
Od 1935 roku Aino Aalto pracowała więc w nowo założonym Arteku, a jej wkład w biuro architektoniczne stał się mniejszy. Często wyjeżdżała za granicę, skąd sprowadzała produkty do sprzedaży w sklepie Artek. Od początku firmę wyróżniały oryginalne materiały i międzynarodowe, nowoczesne podejście. Aino Aalto sprzedawała tu również swoje autorskie meble, takie jak biurko dla każdego (1930) i meble do pokoju dziecinnego (1929), a także szkło i drukowane tekstylia, np. Kirsikka i Nimetön.
Praktyczna strona estetyki
Maire Gullichsen opisała ją jako najbardziej estetyczną osobę, jaką kiedykolwiek spotkała. To nieoczywiste spostrzeżenie, bo wykształcenie Aino Aalto było ściśle funkcjonalistyczne i przez całe życie w swoich projektach dążyła do prostego stylu, który momentami jest niemal ascetyczny.
Aino miała też wrażliwość społeczną. Chciała poprawiać otoczenie dzieci w miejscach takich jak przedszkola i przychodnie dziecięce. Zaprojektowała dom dziecka i ośrodek zdrowia Noormarkku w 1945 roku. Brała aktywny udział w pracach Fińskiego Stowarzyszenia Kobiet Architektek. W styczniu 1949 zmarła na raka piersi, który został zdiagnozowany kilka lat wcześniej.
Aino Aalto (1894–1949)
Pionierka funkcjonalnego fińskiego wzornictwa. Urodzona w Helsinkach, dyplom z architektury uzyskała w 1920 roku na Politechnice Helsińskiej. W 1924 poślubiła i dołączyła do pracowni słynnego fińskiego architekta, Alvara Aalto. Projektowała głównie wnętrza, meble oraz przedmioty użytkowe. Od 1935 roku współtworzyła słynną firmę Artek, której ambicją było propagowanie na fińskim rynku nowoczesnych, modernistycznych idei. Jej seria naczyń szklanych „Bölgeblick” wdrożona przez firmę Ittala w 1932 roku jest produkowana do dziś.
