Ornament jako język, poprzez który archiwizowany jest polityczny, społeczny i emocjonalny wymiar czasu – to temat wystawy „Zapis czekania”. Jakub Gawkowski, Monika Rosińska i Maciej Siuda zaprezentowali ją w Polskim Pawilonie na London Design Biennale 2025 i zdobyli medal za najtrafniejszą interpretację tematu festiwalu.
Hasłem piątej edycji London Design Biennale, jednego z najważniejszych międzynarodowych wydarzeń poświęconych projektowaniu jest „Surface Reflections”. Kuratorzy pawilonów próbują więc znaleźć odpowiedź na pytanie, jak osobiste doświadczenia wpływają na twórców i ich projekty. I to właśnie za najlepszą interpretację tegorocznego tematu zespół kuratorski z Polski otrzymał wyróżnienie – „Theme Medal”. Wystawa została zorganizowana przez Instytut Adama Mickiewicza i potrwa do 29 czerwca 2025 roku.
Kronika czekania
Sercem wystawy jest 12 drewnianych paneli w różnych formach. Kuratorzy sięgnęli po góralską tradycję snycerską, by za pomocą ornamentu przedstawić na nich wizualny zapis sytuacji czekania.
Czekanie ukazane jest tu jako doświadczenie zarówno estetyczne, jak i polityczne – narzędzie kontroli, ale też potencjalnej sprawczości.
Każdy z paneli przedstawia inny scenariusz oczekiwania, jaki można dziś zaobserwować w Polsce: pacjent czekający na wizytę u lekarza, imigrant czekający na zezwolenie na pobyt, kurier czekający na zamówienie, osoba czekająca na prawne uznanie płci, rolnik wyczekujący deszczu. Czas oczekiwania waha się od 20 minut do 13 lat, a każdy panel pokryty jest ornamentem, odpowiadającym nie tylko długości, ale także emocjonalnej strukturze oczekiwania. W ten sposób skonstruowano drewniany krajobraz, ozdobną kronikę czekania.
Drewniane panele wyeksponowane na wystawie są dekoracyjnymi powierzchniami, ale także zapisami upływającego czasu i zróżnicowanego tempa, w jakim ludzie czekają.
Nierówna dystrybucja czasu
Wystawa skłania do namysłu nad paradoksem współczesnego podejścia do czasu. Ciągle mamy go za mało, żyjemy w szaleńczym tempie, a jednocześnie powszechnym doświadczeniem jest przymus czekania, pozbawiający nas kontroli i sprawczości.
– Czekanie jest często postrzegane jako brak działania, jednak ta wystawa podkreśla, że czekanie nie jest czasem pustym, lecz czasem ustrukturyzowanym. Jego forma ukształtowana jest przez władzę, pracę i nierówność. Wszyscy musimy czekać, ale nie w ten sam sposób, nie z tych samych powodów i nie z tymi samymi konsekwencjami. Aby zrozumieć czekanie nie tylko jako stan psychologiczny, ale jako stan społeczno-polityczny, połączyliśmy dwie perspektywy. Opartą na wymiernych danych, opóźnieniach mierzonych w godzinach, tygodniach i latach, a także tę zakorzenioną w intymnym opowiadaniu historii. Pierwsza odzwierciedla twardą infrastrukturę oczekiwania: kolejki do mieszkań socjalnych, dokumentów prawnych, opieki zdrowotnej. Druga ujawnia infrastrukturę emocjonalną: frustrację, nudę, niepokój, bezradność, rezygnację, a także oczekiwanie – tłumaczą kuratorzy Jakub Gawkowski, Monika Rosińska i Maciej Siuda.
W Polsce jest to wyraźnie widoczne – pacjent psychiatryczny czeka średnio 148 dni na leczenie w ramach publicznej służby zdrowia, a osoba transpłciowa może czekać ponad 2 lata na prawne uznanie płci.
Góralska snycerka jako język
W centrum projektu znajduje się góralska tradycja snycerska, polegająca na rzeźbieniu w drewnie.
Instytut Adama Mickiewicza od kilku lat prezentuje polskie wystawy podczas londyńskiego Biennale. W 2023 roku Polski Pawilon z wystawą „Poetyka konieczności” został uhonorowany prestiżową, pierwszą nagrodą na London Design Biennale. Nagrodzony projekt autorstwa Zofii Jaworowskiej, Petro Vladimirova i Michała Sikorskiego poruszał temat pomocy i współpracy jako odpowiedzi na wojnę trwającą na Ukrainie. Z kolei w 2021 roku IAM prezentował wystawę „Dom odziany. Dostrajanie się do sezonowej wyobraźni” autorstwa Alicji Bielawskiej, której kuratorka była Aleksandra Kędziorek.
– Cieszy nas, że to właśnie „Zapis czekania” przyciągnął uwagę międzynarodowego jury. Artyści pokazują, że to, co na co dzień uznajemy za stratę czasu – czekanie – może stać się przestrzenią ważnej refleksji. Co więcej, podkreślają rolę projektowania pogłębionego badaniami jako narzędzia opowiadania o realiach społecznych – o nierównościach, frustracjach i emocjach towarzyszących życiu we współczesnym świecie, na przykładzie Polski – mówi Olga Wysocka, Dyrektorka Instytutu Adama Mickiewicza.
„Zapis czekania”
Gdzie: W Polskim Pawilonie na London Design Biennale 2025
Kiedy: 5–29 czerwca 2025 roku.
Zespół kuratorski i badawczy: Jakub Gawkowski, Monika Rosińska, Maciej Siuda
Projekt: Maciej Siuda Pracownia
Projekt graficzny: Noviki
Snycerze: Józef Bukowski, Anna Bukowska, Wojciech Bachleda-Dorcarz, Magdalena Bilczewska-Wiśniewska, Jan Kassowski, Michał Kassowski, Szymon Kassowski, Stanisław Kośmiński, Wojciech Łacek, Andrzej Mrowca, Marcin Rząsa, Franciszek Rząsa, uczniowie Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem, uczniowie Zespołu Szkół Budowlanych im. dra Władysława Matlakowskiego w Zakopanem.
Wystawa została zorganizowana przez Instytut Adama Mickiewicza.
