Wystawy światowe mają długą tradycję, w której architektura i design odgrywają kluczową rolę. Od pierwszej edycji zorganizowanej w Londynie w 1751 roku, organizatorzy i uczestnicy prześcigają się nie tylko w skali wydarzenia, ale i prezentowanych innowacjach. Expo 2025 w Osace nie zapowiada jednak rewolucji – zamiast tego zaprasza do refleksji.
Tegoroczna edycja to trzecia odsłona światowej wystawy w Japonii. Odbywa się na sztucznej wyspie Yumeshima w Osace, gdzie na 155-hektarowej powierzchni powstało ponad 160 pawilonów, przyporządkowanych do trzech stref tematycznych: Connecting Lives, Empowering Lives i Saving Lives.
Hasło przewodnie – „Designing Future Society for Our Lives” – pozostawia szerokie pole interpretacji. Być może właśnie dzięki temu wiele pawilonów traktuje je osobiście, lokalnie i z wyraźnym naciskiem na zrównoważony rozwój. Architektonicznie dominuje drewno, materiały naturalne i odniesienia do lokalnego rzemiosła.
Pawilon Polski: spiralna ścieżka i cyfrowa orkiestra
Polska, podobnie jak wiele innych państw, wykorzystuje Expo jako narzędzie promocji gospodarczej, kulturowej i technologicznej. Pawilon o powierzchni 1000 m kw. zaprojektowany przez Alicję Kubicką i Borję Martíneza, przyciąga uwagę organiczną bryłą i charakterystyczną, drewnianą fasadą inspirowaną tradycyjną japońską techniką Kigumi Koho.
Spiralna ścieżka prowadzi zwiedzających do serca budynku – sali koncertowej, w której codziennie wybrzmiewają koncerty chopinowskie w wykonaniu uczestników konkursów pianistycznych. Wystawa nie stroni od eksperymentów dźwiękowych – na odwiedzających czeka również „Aura”, czyli interaktywna orkiestra, w której dźwięki naturalnych materiałów sterowane są cyfrowo.
Idąc dalej goście zanurzą się w narrację zbudowaną z interaktywnych instalacji i zmysłowych doświadczeń, które składają się na opowieść o zakorzenionej w tożsamości Polaków „genetycznej” potrzebie tworzenia. Ekspozycja łączy elementy przyrody, nauki, technologii i kultury, a jej punktem wyjścia jest natura – źródło inspiracji i współczesnych innowacji.
Jedną z pierwszych instalacji jest „Spirit Plant” – projekt angażujący publiczność do współtworzenia wirtualnej rośliny, inspirowanej polską tradycją zielarską. Uzupełnieniem tego doświadczenia jest animowany zielnik „Siedem Ziół”, nawiązujący do estetyki polskiej szkoły ilustracji. Kolejna część ekspozycji – „Najbardziej polski krajobraz” – wykorzystuje sztuczną inteligencję do generowania pejzaży w czasie rzeczywistym. Instalacja „Przednówek” z kolei przybliża zmienność przyrody w Polsce, stanowiąc ciekawe połączenie wiedzy biologicznej ze sztuką.
Poezja pojawia się w przestrzeni pod postacią instalacji „Wersy”, gdzie setki wierszy haiku autorstwa polskich haijinów tworzą pomost między kulturą japońską a polską.
Część zatytułowana „Plantacja idei” przedstawia natomiast innowacyjne projekty z pogranicza biznesu, nauki i technologii.
Uzupełnieniem programu są tygodnie tematyczne, m.in. Tydzień Fryderyka Chopina, Tydzień Polskiej Nauki i Edukacji, Tydzień Sportu i Turystyki oraz wydarzenia regionalne, promujące poszczególne obszary.
Z kolei Magdalena Skarżyńska z Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu podkreśla, że projekt ma angażować zmysły i emocje, a przy tym inspirować do działania. – Naszym celem było stworzenie miejsca, które zostaje w pamięci, porusza i skłania do ponownego odkrycia Polski – jako kraju twórczego, otwartego i zaawansowanego technologicznie – deklaruje.
Co jeszcze? Minimalizm, drewno i nowe spojrzenie na dziedzictwo
Zaskakująco wiele krajów w swoich pawilonach nawiązuje do rzemiosła i tradycyjnych technik budowlanych. Pawilon Bahrajnu, zaprojektowany przez libańską architektkę Linę Ghotmeh, inspirowany jest sylwetką tradycyjnych statków żaglowych dhow. Podobny w formie, ale odmienny w wyrazie jest pawilon Kataru autorstwa Kengo Kumy – minimalistyczna, lekka konstrukcja z drewna i białej tkaniny, przywodzi na myśl żagle i morskie krajobrazy.
Pawilon Czech, podobnie jak Pawilon Polski, oparty jest na motywie spirali. W projekcie Apropos Architects centralnym elementem jest spiralna ścieżka o długości 260 metrów, oplatająca bryłę budynku i prowadząca zwiedzających od parteru aż na wysokość czterech pięter. Ta dynamiczna forma ruchu – zarówno fizycznego, jak i symbolicznego – odzwierciedla cykliczność czasu, rozwój jednostki oraz wzrost społeczny.
Pawilon Arabii Saudyjskiej, zaprojektowany przez Foster + Partners, wyróżnia się surową geometrią – zespół połączonych brył tworzy strukturalny labirynt przypominający tradycyjne saudyjskie miasteczka. Wnętrze wypełniają instalacje multimedialne, a całość otacza dziedziniec z roślinnością rodzimą dla Półwyspu Arabskiego.
Z kolei Uzbekistan, przy znacznie mniejszej skali (i budżecie), w aranżacji Atelier Brückner łączy odzyskane cegły (symbol ziemi) z drewnianymi kolumnami (symbolizującymi drzewa), tworząc przestrzeń pod hasłem „Garden of Knowledge: A Laboratory for a Future Society”. To jedno z niewielu miejsc, w których wizualna forma jest tak silnie związana z tematem ekspozycji.
Warto także zwrócić uwagę na projekt „The Ocean Dome” autorstwa Shigeru Bana. Trzy kopuły, wykonane odpowiednio z papierowych tub, bambusa oraz włókna węglowego, mieszczą wystawę poświęconą kondycji światowych oceanów.
Expo 2025 w Osace
Wystawa światowa (w skrócie Expo) – to nazwa cyklicznych ekspozycji prezentujących dorobek kulturalny, naukowy i techniczny krajów i narodów świata. Jednostką organizacyjną Expo jest działające od 1928 roku Międzynarodowe Biuro Wystaw Światowych. Pierwsza wystawa odbyła się w 1751 w Londynie, natomiast dwie kolejne w 1798 i 1802 w Paryżu.
Z każdą kolejną edycją organizatorzy i uczestnicy prześcigają się w skali wydarzenia oraz prezentowanych innowacjach. To właśnie na potrzeby Expo w 1889 roku wzniesiono wieżę Eiffla – dziś jeden z najsłynniejszych symboli Paryża.
W 2020 roku Expo po raz pierwszy w historii odbyło się na Bliskim Wschodzie – w Dubaju. Kolejna edycja miała się odbyć w 2023 roku, w Buenos Aires, jednak w październiku 2020 roku argentyńskie władze ogłosiły, że nie będą w stanie zorganizować wydarzenia.
Po Osace, następny w kolejce jest Belgrad, w 2027 roku. Wystawa w stolicy Serbii odbędzie się w terminie 15 maja-15 sierpnia 2027 pod hasłem „Play for Humanity: Sport and Music for All”.
