Nawet jeśli nazwisko Witolda Lipińskiego niewiele wam mówi, z pewnością znacie jego najbardziej rozpoznawalne dzieło – futurystyczne obserwatorium na Śnieżce. Mniej znanym, ale równie intrygującym projektem jest dom bioklimatyczny w Kolumnie pod Łaskiem (woj. łódzkie) – eksperymentalna konstrukcja, nawiązująca do idei autonomicznego, samowystarczalnego życia w zgodzie z otoczeniem.
Ponad trzy dekady po jego ukończeniu, dom bioklimatyczny zyskał nowe życie. Przejęty pod pieczę Kai Dobrzańskiej i Macieja Sawickiego dziś ponownie staje się przestrzenią badań i prób, ale też miejscem, w którym można po prostu… zamieszkać.
– Kupiliśmy ten dom w 2024 roku od jego pierwszej właścicielki. Zafascynowała nas idea domu-szklarni, który nie tylko przyciąga wizualnie, ale również reguluje klimat, rytm i zmysły – wspominają.
Dom bioklimatyczny. Nowy rozdział
Dom powstał w 1987 roku jako odpowiedź na pytanie: jak projektować architekturę, która służy człowiekowi, nie niszcząc środowiska?
Z dzisiejszej perspektywy jego słowa brzmią wyjątkowo aktualnie, nawet jeśli w latach 80. były dla wielu zbyt daleko idące. Realizując ideę „prototypu niedokończonego”, Kaja i Maciej nie traktują budynku jako zamkniętej formy – przeciwnie, uznają go za punkt wyjścia do dalszego rozwoju i poszukiwań.
Sercem domu jest tzw. zielona izba – przeszklona przestrzeń przypominająca oranżerię, pełniąca funkcję ogrodu zimowego, salonu i miejsca upraw. To tu koncentruje się życie mieszkańców, a zarazem najpełniej realizuje idea architektury zmysłów. Zielona izba poprawia mikroklimat, dostarcza tlen, a przez większość roku zapewnia zbiory warzyw, ziół i owoców.
– Obecnie planujemy modernizację tej przestrzeni – wymianę szyb oraz montaż systemu grzewczego, by uczynić ją zimozieloną, funkcjonalną przez cały rok, zgodnie z ideą profesora – mówi Kaja.
Układ domu oparto na zasadzie płynnych przejść: kuchnia łączy się z jadalnią, a ta z salonem i szklarnią. Brak wyraźnych granic sprzyja naturalnemu rytmowi życia. W centrum znajduje się kominek – symboliczne i funkcjonalne serce domu – wokół którego krąży się i odpoczywa.
Trzy sypialnie skierowane są na południe, z widokiem na zieloną izbę. Dzięki temu wnętrza są dobrze doświetlone, a przez uchylone okna wpadają zapachy ziemi, liści i owoców.
Lipiński nie traktował tych zjawisk jako przypadkowych – uważał je za istotny składnik zdrowego środowiska do życia. – Wnętrze może być przesycone zapachem kwiatów, cytrusów… – pisał architekt. – Dobór gatunków będzie uzależniony od upodobań, od wymagań zdrowotnych.
Z szacunkiem dla pierwotnej idei
Nowi właściciele ograniczyli się do niezbędnych prac renowacyjnych. Wnętrza zachowały pierwotny charakter – dominują naturalne materiały: drewno, kamień, marmur.
Dwie najważniejsze zmiany to gruntowny remont jednej z łazienek, z użyciem marmuru „Biała Marianna” oraz usunięcie szafki barowej w przestrzeni dziennej. – W ten sposób nawiązaliśmy do zasady swobodnego przepływu światła i życia, którą sformułował Lipiński – opowiada Maciej.
Uzupełniając wyposażenie Kaja i Maciej nawiązali współpracę z lokalnymi rzemieślnikami. Meble wykonano z nielakierowanego drewna dębowego, ceramiczne stoliki zaprojektowała Magda Szmydtke, a kinkiety dostarczyło Nodi Studio. Znakomicie wpisuje się to całościową koncepcję przestrzeni żywej, niezamkniętej w czasie ani w konwencji.
Otaczający go ogród obejmuje aż 4000 m kw. i żyje w rytmie pór roku. – Uprawiamy w nim rośliny ozdobne, jadalne, a także gatunki przeniesione do zielonej izby, która w zamyśle ma również żywić domowników – podkreśla Kaja.
Dobrzańska i Sawicki nie planują przekształcenia domu w obiekt muzealny ani standardowy dom wakacyjny. Udostępniają go na krótki czas, wyłącznie wybranym osobom – architektom, projektantom, badaczom, osobom pracującym z materią, przestrzenią, światłem.
Wspólnie z Muzeum Architektury we Wrocławiu, Politechniką Wrocławską i studiem Centrala realizują tu również projekt „Prototyp niedokończony” – badawczo-warsztatowe przedsięwzięcie, którego celem jest aktualizacja idei Lipińskiego w kontekście współczesnych technologii.
Architekt nie pozostawił szczegółowych instrukcji. Zamiast tego – pojęciowe ramy i kierunek myślenia.
– Analizując jego monografie, stworzyliśmy model językowy, który pozwala prowadzić rozmowy o jego ideach, w sposób przystępny – językiem naturalnym – podsumowują właściciele. – To nasz sposób na popularyzowanie jego myśli – nie przez cytowanie, lecz przez doświadczenie i rozmowę.
Ich celem nie jest rekonstrukcja czy odtworzenie, lecz dalszy rozwój. Taka postawa wydaje się najbardziej spójna z duchem profesora Lipińskiego – traktowanie architektury jako procesu – a nie formy, jako rozmowy – nie dogmatu.
„DA Icons”, a w nim arcydzieła wnętrz i architektury!
Więcej arcydzieł architektury znajdziecie w wydaniu specjalnym „DA Icons”. Nie jest to typowy przewodnik, a raczej wybór kulturowych inspiracji – idealnych na wakacje czy weekendowy wypad. Więcej o tym wydaniu przeczytacie tutaj, a zamówić możecie go w naszym sklepie: tutaj.
