Architektura, która służy ludziom. Tak w skrócie można opisać dorobek Shigeru Bana – laureata Nagrody Pritzkera, jednego z najwybitniejszych współczesnych architektów, dla którego projektowanie to nie tylko tworzenie form, lecz także odpowiedź na ludzkie potrzeby. Nowootwarta wystawa „Shigeru Ban. Architektura i działania społeczne” w krakowskim Muzeum Manggha pokazuje oba te wymiary jego pracy – od ikonicznych realizacji po działania humanitarne.
Na kuratorowaną przez Dominika Lisika oraz Huberta Trammera wystawę, która wypełniła dwa piętra Galerii Europa – Daleki Wschód, będącej częścią Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manngha, składają się liczne oryginalne makiety, rysunki i fotografie, a także tabele i diagramy przywiezione z Japonii i z Francji, ale również rekonstrukcje kilku mniejszych realizacji Shigeru Bana.
Wśród prezentowanych projektów znalazły się m.in. Centre Pompidou-Metz, Paper Church w Kobe czy Cardboard Cathedral w Christchurch, ale także systemy tymczasowych przegród Paper Partition System, wykorzystywane w halach i schroniskach dla uchodźców w Japonii, Afryce i Ukrainie. To właśnie ten prosty system z papierowych rur, zapewniający prywatność i poczucie godności, stał się symbolem społecznego zaangażowania architekta.
Po rozszerzeniu się w lutym 2022 roku rosyjskiej wojny przeciwko Ukrainie Hubert Trammer, który poznał osobiście Shigeru Bana, kiedy byli razem uczestnikami Okrągłego Stołu Nowego Europejskiego Bauhausu – grupy doradczej działającej przy Komisji Europejskiej, zorganizował grupę osób i instytucji z Polski i Ukrainy, które zaangażowały się w realizację w Polsce parawanów Paper Partition System. Efekty ich działań można było zobaczyć w 11 ośrodkach dla uchodźców w Polsce oraz 12 lokalizacjach w Ukrainie.
Zespół Jerzego Łątki z Politechniki Wrocławskiej prowadzi obecnie prace badawczo-wdrożeniowe związane z kolejnymi projektami Shigeru Bana.
Shigeru Ban
Urodzony w 1957 roku w Tokio. Architekturę studiował w Stanach Zjednoczonych: w Southern California Institute of Architecture i Cooper Union School of Architecture. Pracę jako architekt rozpoczął w 1982 roku w pracowni Araty Isozakiego. W 1985 roku założył pracownię Shigeru Ban Architects. W 1995 roku został konsultantem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR), a także założył organizację Voluntary Architects’ Network (VAN) zajmującą się niesieniem wsparcia podczas katastrof.
Efektem działalności humanitarnej Shigeru Bana jest wiele realizacji odpowiadających na nagłe potrzeby, w tym wielokrotnie realizowane rozwiązania systemowe, takie jak parawany Paper Partition System zapewniające namiastkę prywatności w miejscach tymczasowego zakwaterowania czy domki Paper Log House o ścianach z rur tekturowych. Wśród jego dzieł są: Centrum Pompidou w Metzu, Muzeum Sztuki Prefektury Ōita, Centrum Dziedzictwa Góry Fudżi w Shizuoce, centrum muzyki La Seine Musicale, Muzeum Simose w Hiroszimie oraz pawilony na wystawach światowych Expo 2000 w Hanowerze i Expo 2025 w Osace. Jego działalność cechuje nowatorskie zastosowanie rozwiązań konstrukcyjnych i materiałów – w szczególności drewna i papieru.
Uhonorowany licznymi odznaczeniami i nagrodami, w tym: francuskim Wielkim Złotym Medalem Akademii Architektury (2004), Wielką Nagrodą Architektonicznego Instytutu Japonii (2009), Architektoniczną Nagrodą Pritzkera (2014) czy japońskim Medalem Honorowym z fioletową wstęgą (2017). W latach 2021–2024 był jednym z uczestników Okrągłego Stołu Nowego Europejskiego Bauhausu. Prowadził zajęcia na wielu uczelniach. Obecnie jest profesorem Uniwersytetu Artystycznego Kioto oraz specjalnym profesorem wizytującym Instytutu Technicznego Shibaura.
Wystawa „Shigeru Ban. Architektura i działania społeczne”
Muzeum Manggha, ul. Marii Konopnickiej 26, 30-302 Kraków
24.10.2025–03.03.2026
